"Vlakke vrouwelijke personages die niets ondernemen": is kerstklassieker "Love actually" na 20 jaar nog van deze tijd? (2024)

"Love actually" is al twintig jaar een echte kerstklassieker die in veel woonkamers jaarlijks de revue passeert. De romantische komedie van regisseur Richard Curtis speelt zich af tijdens de kerstperiode en vlecht verschillende verhaallijnen door elkaar.

Het ene moment zie je hoe de Britse premier (Hugh Grant) verliefd wordt op een vrouw die in zijn ambtswoning werkt (Martine McCutcheon). Een ander moment leef je mee met een vrouw (Emma Thompson) die ontdekt dat haar echtgenoot (Alan Rickman) met een collega (Heike Makatsch) aanpapt. Het overkoepelende thema van al deze verhalen is liefde. Dat houdt het geheel bij elkaar.

Het personage van Emma Thompson ontdekt in de film dat haar echtgenoot (gespeeld door Alan Rickman) vreemdgaat.

De film was een groot succes en is ook vandaag nog erg populair. In 2017 verscheen er zelfs een kort vervolg ten voordele vanRed Nose Day, een geldinzamelingsevenement in Groot-Brittannië (vergelijkbaar met de Rode Neuzen Dag in België). Daarin keerde een groot deel van de originele cast terug en kon je zien hoe de verschillende personages het meer dan tien jaar later stellen.

Toch krijgt de oorspronkelijke film uit 2003 de laatste jaren ook meer en meer kritiek. Critici hebben het er vooral over dat de vrouwelijke personages nauwelijks aan het woord komen en over het algemeen erg passief zijn. ProfessorSofie Van Bauwel (UGent) doet onderzoek naar gender en seksualiteit in media en geeft meer uitleg bij deze kritiek.

"Die romantische films uit het verleden gaan eigenlijk nog deels terug op sprookjes", vertelt Van Bauwel. "Het gaat vaak over vrouwen die een beetje “veroverd” moeten worden."

"De kritiek is vooral dat die vrouwelijke personages zelf vaak maar vlak zijn en weinig diepgang kennen. Ze zijn daarbovenop ook weinig handelend en niet ondernemend."

Je krijgt mooie personages om naar te kijken, maar waarmee je weinig connectie hebt als kijker

"Dan krijg je mooie personages om naar te kijken, maar waarmee je weinig connectie hebt als kijker", legt Van Bauwel uit. "Je kan je daar niet volledig mee identificeren, omdat we ook zo weinig zien van het personage."

Hierbij kan je bijvoorbeeld denken aan Jamie, het personage van Colin Firth. Jamie is een schrijver die verliefd wordt op zijn Portugese huishoudster (Lúcia Moniz). Zij blijft doorheen de film haast letterlijk stil, want ze spreekt geen Engels.

Colin Firth en Lúcia Moniz in "Love actually"

Toch slaagt Jamie er uiteindelijk in om haar met een groot romantisch gebaar voor zich te winnen. Hij leert Portugees en vraagt haar zelfs meteen om met hem te trouwen, terwijl ze op dat moment nog nauwelijks met elkaar gesproken hebben. Wanneer je erover nadenkt, valt het inderdaad op dat veel van de verhaallijnen uit de film draaien rond een man die een vrouw voor zich wil winnen.

"We zien dat het voornamelijk jonge publiek de laatste jaren nood heeft aan andere verhalen en aan een ander soort representatie", vervolgt Van Bauwel. "Denk in dit genre bijvoorbeeld aan vrouwelijke personages die zelf actief op zoek gaan naar een “love interest”. Zo krijgen deze figuren een dragende rol die meer uitgediept is."

“Verder vinden veel jongere mensen het jammer dat deze film vooral over klassieke heteroseksuele relaties gaat. Als je het vandaag bekijkt, werd het beeld van wat liefde kan zijn vroeger ook wel vaak op een enge manier voorgesteld.”

In eerste instantie zou "Love actually" ook het verhaal van een lesbisch koppel vertellen. Deze verhaallijn haalde finale versie uiteindelijk niet.

Het is niet omdat je er nu vragen over kan stellen, dat je die content zomaar over boord moet gooien

"Die kritiek neemt natuurlijk niet weg dat dit een leuke kerstfilm is om te bekijken", zegt Van Bauwel. "Het is niet omdat je er nu vragen over kan stellen, dat je die content zomaar over boord moet gooien."

"We zien dat heel veel van deze oudere luchtigere films gelinkt zijn aan gezelligheid en samen kijken. Dit soort films, waarmee je een beetje terug in de tijd gaat, kunnen voor een stuk ook een vorm van escapisme (een drang tot vlucht uit de werkelijkheid red.) of nostalgie zijn. Dat we vragen kunnen stellen over representatie in dit soort films, betekent niet dat we niet meer kunnen kijken."

Acteur Bill Nighy speelt in "Love actually" de rol van oud-rockster Billy Mack die met "Christmas all around" een kersthit wil scoren

Dat dit soort kritiek vooral iets van de laatste 5 à 10 jaar is, heeft volgens Van Bauwel twee redenen. "Allereerst krijgen we tegenwoordig veel meer content te zien op één dag. Je kan er via allerlei platformen aan: streamen, downloaden..."

"Vroeger moest je naar de bioscoop, een DVD huren of lineair kijken. Je kon alleen maar zien wat je werd aangeboden."

"Dat is belangrijk, omdat we daardoor ook kritischer en mediageletterder geworden zijn. We verwachten wel eens andere verhalen. Zeker jonge mensen zijn voor een stuk opgeleid in beeldtaal en willen diepgaande personages zien."

Twintig jaar geleden werd er ook al over films en dit soort thema's gediscussieerd

"Daarnaast moet je goed beseffen dat er twintig jaar geleden ook al over films en dit soort thema's gediscussieerd werd", zegt Van Bauwel. "Toen gebeurde dat gewoon aan de koffiemachine op het werk of op de speelplaats. Dat was dus minder beschikbaar in de publieke ruimte.”

"Door de dimensie die sociale media bieden, zijn dit soort opmerkingen tegenwoordig veel zichtbaarder. Vanaf het moment dat er nieuwe content beschikbaar is, beginnen mensen er op die platformen over te discussiëren."

"Gebruikers kunnen vandaag dus veel sneller iets ondernemen of “buzz” creëren. Makers gaan daar soms ook naar luisteren, dus de consument verhoudt zich nu anders tot de content."

Ook op andere vlakken kwam er al kritiek op de film. Zo doet de bekende scène waarin Mark (Andrew Lincoln) de liefde verklaart aan Juliet (Keira Knightley), de vrouw van zijn beste vriend, volgens sommigen meer denken aan stalking dan aan een romantisch gebaar.

Richard Curtis, de regisseur van de film, had het eerder ook al over wat hij vandaag anders zou doen. Zo zei hij dat hij zijn films beter wat diverser gemaakt had en dat hij spijt heeft van de grapjes over gewicht in "Love actually". Zo krijgt vooral het personage Natalie (Martine McCutcheon) regelmatig te horen dat ze te dik is.